“Şubat 1974’te İtalyan televizyon kanalı RAI’de ‘Pasolini e la forma della città’ başlıklı bir kısa belgesel yayınlandı. Pier Paolo Pasolini film boyunca sürdürdüğü monoloğuna, kentin formunu bir bütün olarak korumanın ne kadar zor olduğunu anlatarak başlıyor. Kamerasının arkasına geçip, Roma’nın kuzeyinde yer alan eski Orte kentini, Yemen’in Sana, Nepal’in Bhaktapur kentleriyle kıyaslıyor. Sonra, Agro Pontino’nun kurutulmuş bataklıklarında kurulan beş “città di fondazione”den biri olan Sabaudia’dan söz ediyor.”[1] Sabaudia’nın da aralarında olduğu bu beş “città di fondazione” (planlı şehir), Pontine Bataklıkları (sonradan adı Agro Pontino) bölgesinde bulunan ve 1920’lerle 1930’larda Mussolini’nin talimatıyla ıslah edilerek tarıma ve yerleşime açılan yerler.
“İtalyan rasyonalist mimari hareketinin model kenti olan Sabaudia, Ağustos 1933 ile Nisan 1934 arasındaki birkaç ayda inşa edildi. Diğer beş kentten bir diğeri olan Pontinia’nın inşası için açılan proje yarışmasına katılıp seçilmeyen Le Corbusier, Sabaudia’yı fazla hülyalı ve romantik bularak planını eleştirecekti.”[2]
Aşağıdaki pasaj, İtalyan televizyon kanalı RAI’de yayınlanan “Io e…” adlı belgesel dizisinin Pasolini’nin konuk edildiği 7 Şubat 1974 tarihli video kaydından çevrildi.[3] Belgeselden alınan bu kesitin Türkçe altyazılı videosu metnin altında yer alıyor. Bölümün tamamını İtalyanca olarak izlemek için bkz. Pasolini e la forma della città
Mussolini, yeni kurulan Sabaudia kentini ziyaret ediyor, 7 Temmuz 1934
Önümüzde bambaşka bir şehrin yapıları, sureti, izdüşümü var. Tuhaf, kasvetli bir lagün ışığına gömülmüş. Halbuki etrafı hoş bir Akdeniz makisiyle çevrili. Sabaudia burası.
