Genel propaganda ilkeleri ve Goebbels’in propaganda prensipleri devletler ve devlet dışı aktörler tarafından 1933’ten beri kullanılmaktadır.  

Adolf Hitler ile birlikte aralıksız 12 yıl “propaganda bakanı” olarak görev yapmış olan Dr. Joseph Goebbels’in propaganda ilkeleri iletişim fakültelerinde tez konusu olmaktadır. Goebbels, 1944-1945 yıllarında propaganda bakanlığına ek olarak seferberlikten de sorumlu bakan olarak atandı. Cephedeki Nazi Ordusu’na personel temini maksadıyla Dr. Joseph Goebbels, seferberlik yaşını 15 (onbeş)’e kadar indirdi.
1933-1945 yılları arasında Hitler kabinesinde propaganda ve seferberlikten sorumlu bakan olan Goebbels, savaşanlar ve Nazi devletini alkışlayanlar tarafından mesleğinin ustası olarak tanındı.
Goebbels’in propaganda ilkeleri, onun hem yayınlanmış hem de yayınlanmamış günlüklerini kaynak olarak almaktadır.
Amerikan Kamuoyu Araştırmaları Derneği (The American Association for Public Opinion Research/AAPOR)  tarafından II. Dünya Savaşı sonrasında yayınlanan dergide yer alan Dr. Joseph Goebbels’in propaganda ilkeleri daha uzun yıllar tartışılacaktır.
Son yüz yılda kitle iletişim araçlarındaki gelişmeler sayesinde propagandanın hedef kitlesi genişlemiştir. Dolayısıyla Goebbels’in propaganda ilkeleri daha fazla önem kazanmıştır.

Propaganda nedir?

Propaganda, kamuoyunu etkilemek için bilgilerin (gerçekler, argümanlar, söylentiler, yarı gerçekler veya yalanlar) yayılmasıdır.

  • Propaganda, propaganda sembolleri aracılığıyla diğer insanların inançlarını, tutumlarını veya eylemlerini manipüle etmek için başvurulan az çok sistematik bir çabadır.
  • Propaganda sembolleri, kelimeler, jestler, pankartlar, anıtlar, müzik, giysiler, nişanlar, saç modelleri, madeni para ve posta pulları üzerindeki tasarımlar vb. olabilir.
  • Hedef gözetmesi, ısrarcı olması ve manipülasyona (hileye, aldatmaya) ağırlık vermesiyle propaganda gündelik konuşma veya özgür fikirlerden ayrışır.
  • Propagandacıların belirli bir amacı olabileceği gibi, birden fazla amaçları da olabilir.

Propaganda ustası Dr. Paul Joseph Goebbels (1897-1945) kimdir?

  • Paul Joseph Goebbels 29 Ekim 1897 Rheydt (Prusya Krallığı/Alman İmparatorluğu)’te doğdu. 1 Mayıs 1945’te Berlin’de öldü.
  • Goebbels, 1925’te Nazi Partisi lideri Adolf Hitler’le tanıştı.
  • Goebbels 1926’da vali ve aynı zamanda Nazi Partisi’nin Berlin bölgesi lideriydi.
  • 1927’de Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi (Die Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei-NSDAP)’nin süreli yayın organı olan Taarruz Dergisi (Der Angriff)’nin kurucusu ve editörüydü.
  • Goebbels 1928’de Alman Parlamentosu’na seçildi. Goebbels kalabalık halk yığınlarının duygularını istismar etmede çok yetenekliydi. Bütün modern propaganda yöntemlerini kullanan Goebbels, Hitler’in 1933’te yönetime gelmesinde baş rol oyuncusu oldu.
  • Alman Nazi Partisi üyesi olan Paul Joseph Goebbels, Adolf Hitler 1933 yılında iktidarı ele geçirdiği zaman, Hitler‘in propaganda ve ulusal aydınlanmadan sorumlu bakanı oldu. Böylece emeğinin karşılığını aldı. Propaganda bakanı olarak Goebbels Alman radyoları, Alman sineması ve Alman tiyatrosunu kontrol etme gücünü elde etti.
  • Hitler 30 Nisan 1945’te intihar etti. Hitler’in isteği üzerine Goebbels sadece 1 (bir) gün süreyle Nazi Almanyası’nın ikinci şansölyesi oldu.
  • 1944 yılında, Hitler Goebbels’i topyekün seferberlikten sorumlu olarak görevlendirdi. Goebbels döneminde 10 milyon askerin silah altında olduğu Alman ordusunda seferberlik yaşı 15’e kadar indi.
  • Hitler-Goebbels birlikteliği, ömürlerinin sonuna kadar devam etti.

Goebbels, bakan olduktan sonra, ölünceye kadar her türlü medyayı, iletişim vasıtalarını ve eğitim olanaklarını kullanarak Hitler’in dünyayı yönetmek üzere görevlendirilmiş olan gerçek bir tanrı (a veritable god) olduğu duygusunu Almanlara aşılamaya gayret etti.

Goebbels’in propaganda prensipleri:

  • Goebbels’in propaganda prensipleri, iktidara gelmek için seçmeni kandırmaya çalışan siyasi partiler için vazgeçilmezdir. Örnek: Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi
  • Goebbels tarafından 1933-1945 yılları arasında kullanılan propaganda prensipleri,  demokrasinin sunduğu olanakları kullanarak bir kez iktidarı elen geçiren diktatörlerin “seçmeni ve kamuoyunu aldatarak” uzun yıllar yönetimde kalabilmesi bakımından hayati öneme sahiptir. Örnek: Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi (Tek parti olarak Almanya’da 12 yıl iktidarda kaldı)
  • Modern ordularda propaganda prensiplerine dayanan aldatma harekatı, harp okullarının ve harp akademilerinin ana ders konuları arasındadır. Propaganda ilkeleri kapsamında icra edildiği takdirde aldatma harekatı zaferi garanti eder. Propaganda sembolleri veya propaganda yayma vasıtaları doğru seçilmezse, propaganda ters teper. Kendi kamuoyumuzu negatif yönde etkiler. Ordunun moralini bozar. Morali bozuk bir millete dayanan ordudan zafer beklenemez.
  • Goebbels’in propaganda prensipleri özellikle 1970’li yıllardan sonra gelişen iletişim teknolojisi sayesinde, başta pazarlamacılık olmak üzere, ticaretin ve ekonomik faaliyetlerin tümünde yaygın olarak kullanılmaktadır.

Propaganda prensipleri ve aldatma harekatı

Ünlü Çinli general ve strateji uzmanı olan Sun Tzu, “Bütün savaşlar aldatmaya dayanır” diyerek aldatmanın askeri rolünü en iyi şekilde ifade etmiştir.

  • ABD Silahlı Kuvvetleri’ne göre  aldatmalar, yanlış manevralar, sahte saldırılar, yanıltıcı savaş emirleri ve bir düşmanın eylemlerini etkileme girişimlerinde aldatıcı güç veya zayıflık göstergelerinin yaratılmasını içerebilir. Düşmanı yanıltmak için çoğu kere doğruluğu defalarca kanıtlanmış olan Goebbels’in propaganda prensipleri esas alınmaktadır.
  • Goebbels’in propaganda ilkeleri kapsamında icra edildiğinde aldatma harekatı, bir taarruzu daha etkili hale getirebilir veya bir düşman savunmasını zayıflatabilir.

Sistematik bir süreç olan propaganda tarafsız ve doğru bilgiler sağlamaz. Bunun yerine hem dost kitleyi hem de düşman halkını ve ordu mensuplarını “hedefe ulaşılıncaya kadar” etkileyecek bilgiler sunar. Propagandanın başarısı, elde edilecek sonuçlarla doğru orantılıdır. uzun süre uygulanmasına rağmen, başlangıçta belirlenen amaçlara ulaşamayan propaganda, başarısızdır.

Karşı tarafı yani düşmanı ikna etmek için propaganda mesajı doğru da olabilir, yanlış da olabilir. Ya da belli bir amaca yönelik de olabilir. Bu noktada belirlenen amaca göre, uygulanacak olan propaganda taktikleri değişir.

Propaganda hem kendi halkımızı ve ordumuzu hem de düşman halkını ve ordusunu hedef alabilir. Propaganda sembolleri, doğru bilgileri içerebileceği gibi, yanlış bilgileri de içerebilir.  

Halkın tutum, inanç ve davranışların değiştirmek ve belli bir hedef doğrultusunda halkı bir araya getirmek için özellikle ‘medya araçları’ kullanılarak propaganda yapılabilir.

Propaganda sırasında mesaj yayınlamak için şunlar kullanılabilir: Basın, radyo, televizyon, film, bilgisayar, faks makineleri, posterler, toplantılar, kapıdan-kapıya reklamlar, şarkı sözleri, düğmeler, reklam panoları, konuşmalar, bayraklar, sokak isimleri , anıtlar, paralar, pullar, kitaplar, oyunlar, çizgi roman, şiir, müzik, spor etkinlikleri, kültürel etkinlikler, şirket raporları, kütüphaneler ve para ödülleri ve hediyeler.

Goebbels’in öne çıkardığı propaganda nerelerde kullanılır?

Propaganda politikada ve silahlı kuvvetler harekatında yaygın olarak kullanılır. Örneğin; hedef alınan ülke halkına propaganda vasıtaları ile “yanlış bilgiler” verilir. Kendi hükümetlerine karşı tavır almaları sağlanabilir.

  • Tahran yönetimi ile arası bozuk olan Washington hükümetleri, propaganda hedefi olarak daima İran halkını seçmektedir.
  • Çinliler ve Ruslar da ABD propaganda mesajlarının daimi hedefi durumundadırlar.
  • Kasım 2002’den itibaren ABD ve NATO politikalarının dışına çıkan Ankara hükümetlerine karşı ABD hükümetleri Türk halkına “hükümet karşıtı mesaj vermeyi” tercih etmektedir. ABD, propaganda sembolleri ve her türlü propaganda vasıtasıyla Ankara hükümetini istediği politik doğrultuya sokmaya çalışmaktadır.

Propaganda, politikanın haricinde düşman komutanlarını etkilemek, düşmanın direncini kırmak için askerlikte de geniş ölçüde kullanılmaktadır. II. Dünya Savaşı’nı sona erdiren Normandiya Çıkarması (6 Haziran 1944)’ndan önce ABD-İngiliz kuvvetleri “çıkarma plajının yeri konusunda” Alman Genelkurmay Başkanlığı’nı yanıltmak için aylarca süren propaganda yaptılar.

Propaganda çok sinsi yollarla uygulandığı için, asla reklamla karıştırılmamalıdır.

Propaganda çeşitleri nelerdir?

Propaganda kaynağına göre sınıflandırılır:

  • Beyaz propaganda’nın kaynağı tam olarak bellidir.
  • Kara propaganda dost bir kaynaktan geliyormuş gibi görünür ama gerçek tam tersidir.
  • Gri propaganda tarafsız bir kaynaktan geliyormuş gibi görünür ancak gerçekte düşman tarafından uygulanmaktadır.
Propaganda mesajları hangi taktikle yayınlanırsa yayınlansın, gözle görülebilmeli, anlaşılması kolay olmalı, akılda kalmalı ve karşı tarafta tepkiye yol açmalıdır.

Propaganda ve ulusal aydınlatmadan sorumlu bir bakan olarak Goebbels radyo, basın, sinema, ve tiyatro üzerinde sıkı kontroller getirdi. Sonraları tüm Alman kültürünü kontrol etmeye, yönetmeye başladı. Goebbels kitlelerin psikolojisini etkilemek üzere, belirli propaganda prensipleri çerçevesinde bütün yeteneklerini ve yetiştirdiği casusları Nazi Partisi’nin hizmetine sundu. Onun en kin dolu propagandası Yahudilere karşı oldu. Döneminde 5,5 milyon Yahudi öldürüldü, soykırıma uğradı. Bir hipnotize uzmanı olarak, mitinglerde  ve törenlerde Hitler’den sonra gelen en önemli hatipti. Goebbels, toplumu alaya alıyor, sadece Nazi iktidarını haklı görüyordu. Goebbels, intihar edinceye kadar Hitler’e bağlı kaldı. Hitler 30 Nisan 1945’te intihar etti. En sadık yardımcısı olan  Goebbels de 1 Mayıs 1945’te Sovyet birlikleri Berlin’i işgal ve tahrip ederken, intihar etti.

Aşağıda Goebbels’in propaganda prensipleri özet olarak listelenmiştir:

Propaganda prensipleri, Goebbels’in entelektüel mirası olarak da düşünülebilir.

1- Propagandacının, olaylar ve kamuoyu hakkındaki bütün istihbarata  tam ve kesintisiz erişimi olmalıdır.

2- Propaganda sadece tek bir otorite tarafından planlanmalı ve icra edilmelidir.

    • Propagandayı yöneten bütün propaganda direktiflerini yayımlamalı,
    • Propaganda direktifleri propaganda planlayıcı yetkili otorite tarafından önemli resmi yetkililere açıklanmalı, yetkililerin faaliyetleri ile propaganda temaları arasında koordine sağlanmalı, bu suretle savaşan halkın moral gücünün devamlılığı temin edilmeli,
    • Propaganda planlayıcısı, diğer ajansların faaliyetlerini denetlemelidir.

3- Propaganda sonuçları, daha planlama aşamasındayken çok iyi düşünülmelidir.

4- Propaganda düşmanın politika ve eylemlerini etkilemelidir.

    • Düşman istihbaratına yardımcı olacak propaganda materyalleri baskı altına alınmalıdır.
    • Açık propaganda uygulamaları ile düşman hedeflediği amaçlardan vazgeçirilmelidir.
    • Düşman kendisi ile ilgili önemli bilgiler konusunda provoke edilmelidir.
    • Düşman arzuladığı faaliyetlerde kaynak belirtmeden kuşkuya düşülmelidir.

5- Operasyon bilgileri bir propaganda kampanyası uygulamak için kullanılabilir olmalıdır.

6- Propagandanın hedef alınan kitle üzerinde etki yaratması, ikna edici olması için seçilecek propaganda temaları hedef alınan kitlenin ilgi alanlarını kapsamalıdır. Propaganda uygun medya araçları ile yayımlanmalıdır.

7- Propaganda güvenilir olmalıdır. Propagandanın güvenilirliği, propagandadan beklenen sonucun doğru veya yanlış olmasını belirler.

8- Düşman propagandasının yaratacağı etkiye göre, düşman propagandası ya görmezden gelinmeli ve dikkate alınmamalı veya karşı propaganda ile etkisiz kılınmalıdır.

9- Propaganda malzemelerinin sansürlenip sansürlenmeyeceğini, propagandanın güvenilirliği, istihbarat ve muhabereden beklenen etkiler belirler.

10- Düşman propagandasından elde edilen materyal, düşmanın prestijine zarar verecekse, bizim propaganda hedeflerimize ulaşmamıza yardımcı olacaksa kendi operasyonlarımızda kullanılabilir.

11- Beyaz propagandadan daha etkili olması bekleniyorsa ve beyaz propaganda daha az güvenilirse, bu durumlarda hedef kitleyi etkilemek için ‘kara propaganda’ yöntemi kullanılabilir.

12- Propaganda ‘prestijli liderler’ tarafından desteklenirse, daha kısa sürede etki gösterir.

13- Propaganda prensipleri önceden ortaya konmalı ve propaganda zamanca çok dikkatli planlanmalıdır.

  • Propaganda düşmanın propagandasının önünde gitmeli, hedef alınan kitleye zamanında ulaşmalıdır.
  • Propaganda her durumda en uygun zamanda başlatılmalıdır.
  • Propagandanın ana teması tekrarlanmalı, ancak tekrarlar beklenen etkiyi azaltmamalıdır.

14- Propaganda çok iyi seçilmiş cümleler ve sloganlarla uygulanmalıdır.

  • Propaganda hedef alınan kitlede heyecan uyandırmalıdır.
  • Propagandanın anlaşılması kolay olmalıdır.
  • Propaganda temaları uygun olan zamanlarda tekrar tekrar yayınlanmalıdır.
  • Propaganda geri tepmemeli, bize olumsuz bir etkisi olmamalıdır.

15- Propaganda gelecekle ilgili hayali umutlara neden olmamalıdır.

16- Propaganda kendi halkımız üzerinde en olumlu beklentiyi oluşturmalıdır. Halkın moralini bozmamalıdır.

  • Propaganda düşmanda merak uyandırmalı, yenilginin sonuçlarını akla getirmelidir.
  • Propaganda kendi halkımızı fazla meraka sürüklememelidir.

17- Harpte bazen kaçınılmaz hayal kırıklıkları yaşanabilir. Propaganda kendi halkımızın hayal kırıklığını azaltmalıdır.

18- Propaganda halk için nefret edilecek hedefler belirlemeli, kendi halkımızın direnci kuvvetlendirilmelidir.

19- Propagandadan hemen netice beklenmemelidir.

Kaynak:

¹ The Public Opinion Quarterly, Vol. 14, No. 3, (Autumn, 1950), sf. 419-442, Oxford University Press on behalf of the American Association for Public Opinion Research