Kayıtlar
Azerbaycan’ın İsrail ile ilişkileri, bazı çevrelerde "siyonizme destek" olarak yorumlanıyor.
Bu iddianın kökenlerini ve gerçekliğini şu şekilde değerlendirebiliriz:
- İddianın Kaynakları:
- Gazze ve Filistin Sessizliği: Azerbaycan, İsrail’in Gazze’deki askeri operasyonlarına karşı resmi düzeyde güçlü bir kınama yapmaktan kaçınıyor. Bu, özellikle 2023-2024 Gazze çatışmaları sırasında dikkat çekti ve bazı kesimlerce "İsrail’e dolaylı destek" olarak algılandı.
- Sosyal Medya ve Eleştiriler: X platformunda, özellikle bazı Türk ve İranlı kullanıcılar, Azerbaycan’ın İsrail ile yakın ilişkilerini eleştiriyor. Örneğin, Azerbaycan’ın okul müfredatında İsrail’e olumlu atıflar yaptığı veya Filistin direnişini “terörizm” olarak nitelendirdiği iddia edildi, ancak bu iddialar doğrulanmış kaynaklarla desteklenmiyor.
- İran’ın Perspektifi: İran medyası ve bazı kaynaklar, Azerbaycan’ı “İsrail’in bölgedeki uzantısı” olarak niteliyor. Bu, İran’ın Azerbaycan’ı kendi Şii nüfusunu etkileyebilecek bir tehdit olarak görmesiyle bağlantılı.
- Azerbaycan’ın Perspektifi:
- Jeopolitik Denge: Azerbaycan, İran ve Ermenistan gibi komşularıyla gerilimli ilişkiler nedeniyle İsrail’i stratejik bir ortak olarak görüyor. İsrail’in Ermenistan’a karşı Azerbaycan’ı desteklemesi, özellikle Dağlık Karabağ meselesinde, bu ilişkiyi güçlendirdi.
- Laik Yönetim: Azerbaycan, laik bir devlet yapısına sahip ve dini duygular yerine pragmatik çıkarlar dış politikasında belirleyici. 2008’de yapılan bir ankette, Azerbaycanlıların sadece %1’i dinin günlük yaşamlarında etkili olduğunu belirtti.
- İsrail Büyükelçiliği Sorunu: Azerbaycan, İsrail’de büyükelçilik açmamakta direniyor, bu da ilişkilerin “koşulsuz” olmadığını gösteriyor. Müslüman dünyasının tepkilerinden çekinen Azerbaycan, İsrail ile ilişkilerini dikkatli bir şekilde dengeliyor.
Tartışmanın Arka Planı
- Türkiye-Azerbaycan İlişkileri ve Eleştiriler: Türkiye’de bazı kesimler, Azerbaycan’ın İsrail ile yakın ilişkilerini, “kardeş ülke” söylemiyle çelişkili buluyor. Özellikle, Türkiye’nin İsrail’e karşı sert söylemleriyle Azerbaycan’ın sessizliği karşılaştırıldığında bu eleştiriler artıyor.
- İran’ın Etkisi: İran, Azerbaycan’ın İsrail ile ilişkilerini kendi bölgesel çıkarlarına tehdit olarak görüyor. İran medyası, Azerbaycan’ı “Siyonist rejimin müttefiki” olarak suçlayarak bu tartışmayı körüklüyor.
- Siyonizm Algısı: “Siyonizm” terimi, özellikle Filistin meselesine duyarlı kesimlerde, İsrail’in yayılmacı politikalarıyla özdeşleştiriliyor. Azerbaycan’ın İsrail ile ekonomik ve askeri işbirliği, bu bağlamda “siyonizme destek” olarak yorumlanıyor, ancak bu, Azerbaycan’ın dış politikasının pragmatik doğasını göz ardı eden bir genelleme.
4. Gerçeklik ve Değerlendirme
- Koşulsuz Destek mi? Azerbaycan’ın İsrail ile ilişkileri, “koşulsuz destek”ten ziyade karşılıklı çıkarlara dayanıyor. Azerbaycan, İsrail’den askeri teknoloji ve diplomatik destek alırken, İsrail Azerbaycan’ın petrol kaynaklarına ve İran’a karşı jeopolitik avantajına erişiyor. Ancak Azerbaycan, Müslüman dünyasının hassasiyetlerini dikkate alarak İsrail ile ilişkilerini açıkça övmekten kaçınıyor ve Filistin meselesinde tarafsız bir duruş sergiliyor.
- Filistin Politikası: Azerbaycan, Filistin’in bağımsızlığını destekliyor ve İslam İşbirliği Teşkilatı gibi platformlarda Filistin’e yönelik olumlu oylar veriyor. Ancak, İsrail ile ilişkileri nedeniyle bu destek genellikle sembolik düzeyde kalıyor.
- Bölgesel Dinamikler: Azerbaycan’ın İsrail ile yakınlaşması, İran’ın Ermenistan’ı desteklemesi ve Rusya’nın bölgedeki etkisi gibi faktörlerle şekilleniyor. Bu, Azerbaycan’ın ulusal çıkarlarını koruma stratejisinin bir parçası.
Azerbaycan’ın İsrail ile ilişkileri, siyonizme “koşulsuz destek”ten çok, jeopolitik ve ekonomik çıkarlara dayalı bir ortaklık. Bu ilişki, özellikle Dağlık Karabağ Savaşı ve İran’la gerilimler bağlamında Azerbaycan için stratejik bir öneme sahip. Ancak, Azerbaycan’ın Müslüman dünyasındaki konumunu koruma çabası ve İsrail’de büyükelçilik açmama gibi adımları, ilişkilerin dengeli ve pragmatik olduğunu gösteriyor. “Siyonizme destek” iddiası, daha çok İran merkezli propaganda ve Filistin meselesine duyarlı kesimlerin duygusal tepkilerinden kaynaklanıyor. Bu tartışma, Azerbaycan’ın dış politikasını anlamak için daha geniş bir bölgesel ve tarihsel bağlamda değerlendirilmelidir.
Azerbaycan, İsrail'e Türkiye gibi sert tepki gösterse ne olur? Olumsuz sonuçlar ve neden göze alamaz?
Azerbaycan’ın, Türkiye’nin İsrail’e karşı sergilediği yüksek sesli ve sert tepkileri benimsemesi durumunda, hem iç hem de dış politikada bir dizi olumsuz sonuçla karşılaşması muhtemeldir. Azerbaycan’ın bu tür bir politikayı göze alamaması, jeopolitik, ekonomik ve askeri çıkarlarının yanı sıra bölgesel dengelerle yakından ilişkilidir. Aşağıda, bu senaryonun olası sonuçlarını ve Azerbaycan’ın neden böyle bir tutumdan kaçındığını detaylıca açıklıyorum:
1. Olası Olumsuz Sonuçlar
a. Ekonomik Sonuçlar
- Petrol ve Ticaret Kayıpları: Azerbaycan, İsrail’in petrol ihtiyacının yaklaşık %40’ını sağlıyor ve bu ticaret, yıllık milyarlarca dolarlık bir gelir demek. İsrail’e karşı sert bir tutum, bu ticaretin sekteye uğramasına veya tamamen durmasına yol açabilir. Azerbaycan ekonomisi, enerji ihracatına büyük ölçüde bağımlı olduğu için bu, ciddi bir mali darbe olur.
- Yatırım ve Teknoloji Kaybı: İsrail, Azerbaycan’a tarım, su yönetimi ve yüksek teknoloji alanlarında yatırım yapıyor. Örneğin, İsrail’in damlama sulama teknolojileri Azerbaycan tarımında kullanılıyor. Sert bir söylem, bu yatırımların azalmasına veya çekilmesine neden olabilir.
b. Askeri ve Güvenlik Konuları
- Silah Tedariki Kesintisi: Azerbaycan, İsrail’den İHA’lar (örneğin Harop, Orbiter), füzeler ve diğer ileri teknoloji silah sistemleri alıyor. 2020 Dağlık Karabağ Savaşı’nda bu teçhizatın kritik rolü düşünüldüğünde, İsrail’le ilişkilerin bozulması Azerbaycan’ın askeri kapasitesini zayıflatır. Ermenistan’la devam eden gerilim ve İran’ın bölgesel tehdidi göz önüne alındığında, bu Azerbaycan için büyük bir risk.
- İran’a Karşı Stratejik Kayıp: İsrail, İran’a karşı Azerbaycan’ın en önemli müttefiklerinden biri. Azerbaycan, İran’ın Şii nüfusu üzerindeki etkisinden ve Ermenistan’a desteğinden endişe duyuyor. İsrail’le bağların kopması, Azerbaycan’ı İran karşısında yalnız bırakabilir ve bölgesel güvenlik risklerini artırabilir.
c. Diplomatik ve Bölgesel İzolasyon
- Batı ile İlişkilerde Gerileme: İsrail, Batı dünyasında (özellikle ABD’de) güçlü bir lobiye sahip. Azerbaycan’ın İsrail’e karşı sert bir tutum sergilemesi, ABD ve bazı Avrupa ülkeleriyle ilişkilerini zedeleyebilir. Azerbaycan, enerji projeleri (örneğin TANAP, TAP) ve NATO ile ortaklıklar nedeniyle Batı’yla iyi ilişkiler sürdürmeye ihtiyaç duyuyor.
- Müslüman Dünyasındaki İkilem: Azerbaycan, İslam İşbirliği Teşkilatı gibi platformlarda Müslüman dünyasıyla bağlarını koruyor. Ancak, İsrail’e karşı sert bir söylem, Müslüman dünyasında popülerlik getirse de, pratikte Suudi Arabistan, BAE gibi İsrail’le gizli veya açık işbirliği yapan diğer Müslüman ülkelerle ilişkilerini gerebilir.
d. İç Politikada Tepkiler
- Toplumsal Dinamikler: Azerbaycan, laik bir devlet yapısına sahip olsa da, halkın bir kısmı Filistin davasına sempati duyuyor. Ancak, halkın çoğunluğu için Dağlık Karabağ ve ulusal güvenlik öncelikli. İsrail’e karşı sert bir tutum, iç politikada bazı kesimlerden destek alsa da, ekonomik ve askeri kayıplar halk nezdinde hükümetin meşruiyetini zedeleyebilir.
- İran’ın Etkisi: İran, Azerbaycan’daki Şii nüfusu etkileme potansiyeline sahip. İsrail’e karşı sert bir söylem, İran’ın Azerbaycan iç politikasına müdahale etme çabalarını artırabilir, bu da iç istikrarı tehdit edebilir.
2. Azerbaycan Neden Bunu Göze Alamaz?
Azerbaycan’ın İsrail’e karşı Türkiye gibi yüksek sesle tepki göstermekten kaçınmasının temel nedenleri, stratejik ve pragmatik önceliklere dayanıyor:
- Jeopolitik Kısıtlamalar: Azerbaycan, İran, Rusya ve Ermenistan gibi güçlü komşularla çevrili. İsrail, bu karmaşık bölgede Azerbaycan için dengeleyici bir müttefik. Türkiye’nin aksine, Azerbaycan’ın coğrafi konumu ve sınırlı askeri gücü, onu daha temkinli bir dış politikaya zorluyor.
- Ekonomik Bağımlılık: Türkiye, ekonomik çeşitliliği ve güçlü iç pazarıyla İsrail’e karşı sert söylemlerin ekonomik sonuçlarını göğüsleyebilir. Ancak Azerbaycan’ın ekonomisi büyük ölçüde enerji ihracatına dayalı, ve İsrail bu ihracatta kilit bir ortak.
- Askeri Strateji: Azerbaycan’ın Dağlık Karabağ zaferi, büyük ölçüde İsrail’den gelen askeri teknolojiye bağlıydı. Gelecekte Ermenistan veya başka bir bölgesel tehdide karşı hazırlıklı olmak için bu işbirliği kritik.
- Dış Politika Dengesi: Azerbaycan, hem Müslüman dünyasıyla hem de Batı’yla iyi ilişkiler sürdürmeye çalışıyor. İsrail’e karşı sert bir tutum, bu dengeyi bozabilir ve Azerbaycan’ı bölgesel olarak izole edebilir.
- Türkiye ile Farklı Dinamikler: Türkiye, NATO üyesi, büyük bir ekonomi ve bölgesel bir güç olarak İsrail’e karşı sert söylemlerle hem iç politikada hem de Müslüman dünyasında prestij kazanabiliyor. Azerbaycan ise daha küçük bir aktör olarak bu tür bir söylemin getirilerinden ziyade riskleriyle karşı karşıya kalır.
3. Alternatif Senaryo: Azerbaycan Sertleşse Ne Olur?
Eğer Azerbaycan, İsrail’e karşı Türkiye gibi yüksek sesle tepki gösterse:
- Kısa vadede Müslüman dünyasında popülerlik kazanabilir, özellikle Filistin davasına duyarlı kesimlerde.
- Ancak, ekonomik kayıplar (petrol ihracatı ve teknoloji transferi), askeri zayıflama (İHA ve silah tedariki kesintisi) ve diplomatik izolasyon (Batı ve İsrail’le ilişkilerin bozulması) nedeniyle ulusal çıkarları ciddi zarar görür.
- İran, bu durumu kendi lehine kullanarak Azerbaycan’ın iç politikasına müdahale edebilir, bu da Şii nüfus üzerindeki etkisini artırabilir.
- Ermenistan, Azerbaycan’ın zayıflamasından faydalanarak Dağlık Karabağ veya sınır bölgelerinde yeni bir gerilim yaratabilir.
Özetlersek;
Azerbaycan, İsrail’e karşı Türkiye gibi yüksek sesle tepki göstermekten kaçınıyor, çünkü bu, ekonomik, askeri ve diplomatik açıdan ciddi kayıplara yol açar. Türkiye’nin aksine, Azerbaycan’ın jeopolitik konumu, sınırlı kaynakları ve bölgesel tehditler, onu pragmatik ve dengeli bir dış politikaya zorluyor. İsrail’le ilişkiler, Azerbaycan için hayati bir stratejik ortaklık ve bu ortaklığı riske atmak, ulusal çıkarlarına zarar verir. Bu nedenle, Azerbaycan Filistin meselesinde sembolik destekle yetiniyor ve İsrail’le ilişkilerini korumaya özen gösteriyor.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder