Yeni Bir Keşif Bulduk, Ama Faturalar Niye Hemen Düşmüyor?

Türkiye’de her ne zaman bir doğal gaz veya petrol keşfi duyurulsa, hemen aynı sesler yükseliyor: “E, bu ne zaman faturalara yansıyacak?” ya da “Bize yine zam mı var?” Keşif haberlerinin heyecanı, çoğu zaman bu sorularla gölgeleniyor. Peki, bir enerji kaynağı bulundu diye neden cebimize anında bir rahatlama gelmiyor? Gerçekten bu keşifler “boş” mu, yoksa işin içinde başka bir mantık mı var? Gelin, sade bir şekilde bu süreci ve neden anında indirim beklemenin gerçekçi olmadığını konuşalım.

Keşif Bulmak, Hemen Kullanmak Değil

Öncelikle, bir gaz veya petrol rezervi bulmak, o kaynağı anında kullanmaya başlayacağımız anlamına gelmiyor. Diyelim ki Karadeniz’de gaz bulundu. Bu, sadece bir başlangıç. Önce o gazın ne kadar olduğu, çıkarılmaya değip değmeyeceği detaylı bir şekilde araştırılıyor. Jeologlar, mühendisler sahada çalışıyor, testler yapılıyor. Bu süreç aylar, hatta yıllar sürebilir.

Sonra, gazı yerin altından çıkarmak için kuyular, boru hatları, işleme tesisleri gibi devasa bir altyapı gerekiyor. Örneğin, Türkiye’nin 2020’de Karadeniz’de bulduğu Sakarya Gaz Sahası’nda gazın üretime geçmesi 2023’ü buldu. Ve bu bile sadece başlangıç; tam kapasite üretim için daha zaman lazım. Yani, “Bulduk, hemen kullanırız” diye bir dünya yok.

Para Harcamadan Olmaz

Bu işin bir de maliyet tarafı var. Gaz veya petrol çıkarmak, milyarlarca dolarlık yatırım demek. Kuyular açılacak, borular döşenecek, tesisler kurulacak. Bu parayı ya devlet bulacak ya da uluslararası şirketlerle ortaklıklar yapılacak. Üstelik üretim başladıktan sonra da masraflar bitmiyor; işçiler, bakım, lojistik gibi giderler devam ediyor. Yani, bulunan gaz cebimize indirim olarak gelmeden önce, epey bir masraf çıkıyor.

Faturalar Niye Hemen Düşmüyor?

Peki, bu gaz veya petrol bizim ülkemizde bulundu, neden faturalarımız anında ucuzlamıyor? Çünkü enerji fiyatları sadece bulunan kaynakla belirlenmiyor. Türkiye gibi enerji ithalatına bağımlı bir ülkede fiyatlar, küresel piyasalara, döviz kurlarına, vergilere ve dağıtım maliyetlerine bağlı. Mesela, Karadeniz’de gaz bulsak bile, bu gaz Türkiye’nin tüm ihtiyacını karşılamıyor. Hala dışarıdan gaz ve petrol alıyoruz, bu da fiyatları etkiliyor.

Ayrıca, devlet bazen bu kaynakları halka indirim olarak yansıtmak istese bile, bu o kadar basit değil. Örneğin, 2023’te Karadeniz gazı için faturalarda geçici bir indirim yapıldı. Ama bu tür indirimler genelde kısa süreli oluyor, çünkü enerji fiyatları enflasyon, döviz kuru gibi faktörlere bağlı olarak değişiyor. Yani, “Gaz bulduk, faturalar yarıya insin” beklentisi, maalesef gerçekçi değil.

Keşifler Küçük Bir Şey mi?

Bazıları, “Madem faturalar düşmüyor, bu keşifler ne işe yarıyor?” diye düşünüyor. Ama bu, meseleye çok dar bakmak olur. Yeni bir enerji kaynağı, uzun vadede ülkeye büyük faydalar sağlayabilir. Mesela:

• Enerji ithalatı azalır: Türkiye, enerjide dışarıya bağımlı. Yerli gaz veya petrol, bu bağımlılığı azaltırsa, ülke ekonomisi güçlenir.
• Ekonomi canlanır: Üretim için yapılan yatırımlar, iş imkânları yaratır. Boru hatları, tesisler derken binlerce insan iş bulur.
• Gelecek nesillere katkı: Eğer bu kaynaklar akıllıca yönetilirse, sadece bugünkü faturalar değil, gelecekte çocuklarımızın refahı için de kullanılabilir.

Norveç’ten Ders Alalım

Norveç, bu konuda dünyanın en iyi örneklerinden biri. Onlar, petrol ve gaz bulduklarında “Herkesin faturası bedava olsun!” demediler. Bunun yerine, bu kaynakları bir fona aktardılar. Bu fon, bugün 1,4 trilyon dolarlık dev bir birikim. Norveçliler, bu parayla ücretsiz eğitim, sağlık, iyi yollar, güçlü bir sosyal devlet kurdular. Elektrik faturaları belki çok ucuz değil, ama halkın yaşam standardı çok yüksek. Çünkü kaynaklarını anlık indirimlere değil, uzun vadeli refaha harcadılar.

Biz Ne Yapalım?

Türkiye’nin yeni bulduğu gaz veya petrol rezervleri, Norveç kadar büyük olmayabilir. Ama bu, onların değersiz olduğu anlamına gelmez. Önemli olan, bu kaynakları akıllıca yönetmek. Eğer sadece “Faturalar düşsün” diye bakarsak, büyük resmi kaçırırız. Bu keşifler, iyi yönetilirse:

• Enerjide dışa bağımlılığı azaltır.
• Ekonomiyi güçlendirir.
• Eğitim, sağlık, altyapı gibi alanlara yatırım yapılabilir.

Ama bunların olması için sabır lazım. Keşif yapıldı diye ertesi gün faturalar düşmez. Bu, yıllar süren bir süreç. Ve bu süreçte hepimize düşen, sadece kendi cebimizi değil, ülkenin geleceğini düşünmek.

Son Söz

Keşif haberlerini duyunca “E, faturalar ne olacak?” diye sormak yerine, bu kaynakların ülkeye neler kazandırabileceğini hayal edelim. Belki bugün faturalarımız aynı, ama yarın çocuklarımız daha iyi okullarda okur, daha iyi hastanelerde tedavi olur. Yeter ki bu kaynakları sadece bugünü değil, geleceği düşünerek kullanalım.

Siyasi Forum Siyasi-Politik Haber - Makale - Yazılar -- Sosyoloji Toplum bilimi , sosyoloji ders notları